برگزاری دهمین نشست مجمع در پژوهشکده بیمه
دهمین جلسه مجمع پژوهشکده‌های اقتصادی، متشکل از مؤسسات پژوهشی اقتصادی و توسعه‌ای حاکمیتی، به میزبانی پژوهشکده بیمه در تاریخ 09/11/1401 برگزار شد. در این جلسه علاوه بر معرفی پژوهشکده توسط دکتر یعقوب محمودیان، اعضا در مورد ثبت مجمع پژوهشکده‌های اقتصادی و همچنین تأسیس صندوق حمایت از مطالعات سیاستگذاری اقتصادی به بحث و گفتگو پرداختند.
دستور جلسه اول: مسائل جاری
دکتر نعمتی؛ فعالیت‌های پژوهشی تولید
ایشان موضوع تشکیل کارگروه‌های ارزی و مسکن در پژوهشکده امور اقتصادی را توضیح داده و برگزاری این نشست‌ها در پژوهشکده را زمینه‌ای برای حل مسائل دانستند. ایشان همچنین بر محور قراردادن موضوع اقتصاد مقاومتی به‌عنوان نخ تسبیح کارگروه‌های تخصصی تأکید داشتند و عنوان کردند که مراکز باید ارتباط نزدیک‌تر و جدی‌تری را ایجاد کنند. مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی ادامه دادند «زمینه برگزاری رویداد علمی در زمینه تولید فراهم شده است و از همه اعضای مجمع درخواست می‌شود که طرح‌های پژوهشی خود در زمینه تولید را ارائه دهند».
دکتر توکلی، همایش تولید و شبکه‌های علمی
رئیس پژوهشکده امور اقتصادی در خصوص درخواست پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی برای مشارکت در برگزاری همایش تولید و سرمایه‌گذاری نکاتی را ارائه دادند و تشریح کردند که طی جلسه‌ای که در پژوهشکده امور اقتصادی با دکتر مطلبی و همکارانشان برگزار شد، طرفین تفاهم کردند که مجمع پژوهشکده‌های اقتصادی در برگزاری همایشی در زمینه تولید و سرمایه‌گذاری در بهمن‌ماه یا اسفندماه مشارکت کند. ازاین‌رو، از همه اعضای مجمع درخواست کردند که کارهای پژوهشی خود را در این همایش ارائه دهند. ایشان پیشنهاد کردند که شبکه دانشی در زمینه مباحث تولید را راه‌اندازی کرده و به سمت ایجاد دبیرخانه دائمی مطالعات حمایت از تولید برویم؛ این دبیرخانه می‌تواند مباحث مرتبط با تولید را دنبال کند و هرسال رویدادی در این زمینه داشته باشد.
دکتر توکلی همچنین پیگیری برای ثبت مجمع را توضیح دادند و عنوان کردند که «جستجویی در مورد پیشنهاد دکتر خیاطیان برای استفاده از ظرفیت شبکه‌های علمی در وزارت علوم صورت گرفته است. برای نمونه به وبگاه شبکه ملی پژوهش و فناوری گیاهان دارویی مراجعه شد؛ [1] بر اساس آنچه در وبگاه این مرکز ارائه شده است؛ ایده ایجاد و گسترش شبکه‌های علمی در برنامه چهارم توسعه (بند دال ماده 46) مطرح شده بود. این شبکه‌ها هدفی مشابه مجمع ما را دنبال می‌کردند. در آنجا تصریح شده است که ایجاد شبکه‌های واحد پژوهشی و فناوری همگن برای دستگاه‌های اجرایی صورت گیرد که مأموریتشان توزیع هدف‌دار و بهینه اعتبارت تحقیقاتی، نظارت و پایش فعالیت‌ها در زمینه‌های علمی مربوطه باشد».
دکتر علی کیانی‌راد
ایشان توضیح دادند که در زمینه تولید در سال‌های قبل، دو کار قابل‌توجه صورت گرفته است؛
اول، در سال‌های قبل سند پروژه‌های اقتصاد مقاومتی در زمینه حمایت از تولید، تدوین شد و سامانه میپا در سازمان برنامه‌وبودجه برای اولویت‌بندی و پیگیری طرح‌ها ایجاد گردید. تا سال گذشته طرح‌ها پیگیری می‌شد؛ ولی در دولت جدید این روند متوقف شد و سند دولت مردمی جایگزین شد. این در حالی است که سند اقتصاد مقاومتی تا 1404 معتبر است؛ در راستای سند اقتصاد مقاومتی 14 پروژه در حوزه کشاورزی مطرح بود و هرسال اولویت‌بندی باتوجه‌به بودجه موجود صورت می‌گرفت.
دوم، از سال 1399 تدوین سند امنیت غذایی دانش‌بنیان، در چهار محور، در شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی با مشارکت همه دستگاه‌ها هدف‌گذاری شد؛ این سند تدوین شده و هم اکنون به صحن شورا آمده است و در حال بررسی است. البته شورای‌عالی سلامت که دبیرخانه آن در وزارت بهداشت مستقر است، همچنین مرکز استاندارد هم هرکدام یک سند امنیت غذایی تدوین کردند که به دستور ریاست محترم جمهور بناشده که اینها در سند شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی تجمیع شوند.
دکتر شجاعی: محدودیت جذب هیئت‌علمی پژوهشکده‌ها
دکتر شجاعی انتشار خبری در زمینه محدودشدن جذب در پژوهشکده‌ها و غالب شدن دوباره طیف فکری انحلال پژوهشکده‌های دستگاه‌ها را مطرح کردند و تأکید داشتند که در این زمینه مجمع پژوهشکده‌های اقتصادی باید ورد فعالی برای حمایت از پژوهشکده‌ها داشته باشد.
دکتر کیانی راد؛ سابقه محدودیت مراکز پژوهشی دستگاه‌های اجرایی
ایشان در خصوص محدودیت جذب پژوهشکده‌ها توضیحاتی را ارائه دادند و تشریح کردند که این مصوبه به سال 1390 شورای‌عالی اداری و استخدامی مبنی بر محدودکردن مؤسسات آموزشی و پژوهشی دستگاه‌های اجرایی برمی‌گردد؛ در مورد مؤسسات آموزشی این طرح اجرا شد و این مراکز به وزارت علوم واگذار شدند؛ ولی در مورد مراکز پژوهشی به‌صورت کامل اجرا نشد؛ ایده این بود که دستگاه‌های اجرایی نباید مرکز پژوهشی مستقل داشته باشند و باید کارها را برون‌سپاری کنند.
ایشان توضیح دادند که بر اساس رویکردهای جدید مقرر شده که دستگاه‌هایی که پژوهشکده‌هایشان از شورای گسترش مجوز دارند، بمانند و هیئت‌علمی داشته باشند و دستگاه‌هایی که مجوز ندارند، حق گرفتن هیئت‌علمی ندارند. در شرایط فعلی، درخواست دستگاه‌ها برای مستثنی شدن از بند الف شورای‌عالی اداری زیاد شده است. در آخرین جلسه رئیس‌جمهور دستور داده‌اند که ساماندهی مؤسسات پژوهشی ظرف 6 ماه صورت گیرد.
دکتر روزبهان: تسریع در ثبت مجمع
ایشان در خصوص موضوع اقتصاد مقاومتی اشاره کردند که «فعالیت مرتبط با اقتصاد مقاومتی در سازمان برنامه‌وبودجه و شورای اقتصاد وجود دارد و مطالعاتی در زمینه بهبود فضای کسب‌و‌کار به‌عنوان یکی از محورهای برنامه هفتم را انجام داده‌اند.» ایشان در ادامه تأکید کردند ضروری است که فرایند ثبت مجمع تسریع شود. در مورد نام مجمع نیز مقرر شده بود که از واژه حاکمیتی و توسعه‌ای استفاده شود. دکتر روزبهان افزودند که مجمع نیاز به هیئت جذب و هیئت ممیزه مشترک دارد و باید دستورالعمل‌ها و شیوه‌های مستقل هم تدوین شود.
دکتر مظلوم: ظرفیت‌های وزارت نفت
در سند تحول دولت سیزدهم نکاتی در زمینه مباحث تولید گنجانده شده است؛ از جمله طرح هوشمندسازی صنعت گاز مطرح شده است که جایش خالی بود. مناسب است با آقای دکتر جوکار در زمینه مسائل صنفی مجمع گفتگو شود.
دستور جلسه دوم: معرفی پژوهشکده بیمه
دکتر محمودیان
معاون پژوهشی پژوهشکده بیمه، در ابتدا، تقویت همکاری اعضای مجمع برای پیشبرد اهداف مجمع را ضروری دانستند. بر همین اساس عدم شرکت بعضی اعضا در جلسات مجمع را نامناسب اعلام کردند. ایشان در ادامه پیشنهاد ایجاد سامانه متمرکز برای طرح‌های پژوهشی توسط مجمع را تکرار کردند و به معرفی پژوهشکده بیمه پرداختند. ایشان توضیح دادند که در دوره اخیر شاهد تغییر روند در پژوهشکده بیمه و افزایش زمینه‌های همکاری و تعامل هستیم. پژوهشکده در مورد سند بیمه، آیین‌نامه‌ها و محصولات بیمه‌ای مرجعیت دارد. تأیید صلاحیت مدیران بیمه به پژوهشکده بیمه واگذار شده است؛ همه مدیران متقاضی فعالیت در صنعت بیمه باید دوره‌های صلاحیت حرفه‌ای را در پژوهشکده بگذرانند.
ایشان همچنین توضیح دادند که در پژوهشکده کارگروه تکافل راه‌اندازی شده است. در این راستا محصولات تکافلی تصویب شده است که برای پنج شرکت مجوز ارائه این محصولات داده شده است و منتظر گرفتن وقت از دکتر خاندوزی برای رونمایی از این محصولات و عرضه آنها هستیم.
دکتر محمودی به تجربه مالزی در زمینه تکافل اشاره کردند و به تشریح تجربیات مالزی در حوزه بانک و بیمه پرداختند. ایشان توضیح دادند که در مالزی بانک مرکزی مدیریت بانک‌ها و بیمه را برعهده دارد و مانند ما بیمه جدای از بانک نیست؛ در واقع بانک و بیمه ممزوج شده‌اند؛ وجوه بیمه در بانک‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود.
ایشان همچنین برگزاری همایش بین‌المللی توسط پژوهشکده را تشریح کرده و گفتند «پژوهشکده اقدام به برگزاری همایش سالانه بین‌المللی بیمه در تاریخ 13 آذر هرسال با مشارکت بیش از 3 هزار نفر می‌کند این همایش اصلی‌ترین گردهمایی صنعت بیمه در کشور است. همچنین برگزاری همایش بین‌المللی مشترک با دانشگاه اینسیف مالزی در تیرماه سال 1402 برنامه‌ریزی شده است؛ مقرر شده که مقالات برتر در مجله علمی پژوهشکده و همچنین مجله دانشگاه مالزیایی منتشر شود. موضوع همایش مزبور ارتباط بیمه رایج و تکافل است.»
در پژوهشکده بیمه طرحی برای راه‌اندازی یک شرکت تکافلی صورت گرفته است. ایده پنجره تکافل مطرح شده است که در آن شرکت‌های بیمه‌ای در کنار محصولات متعارف بیمه‌ای اقدام به عرضه محصولات تکافلی هم می‌کنند؛ مثلاً شرکت بیمه ایران در کنار بیمه متعارف محصول تکافلی هم می‌فروشد؛ در این طرح وجوه تکافلی از وجوه بیمه متعارف جدا می‌شود؛ سود باقی‌مانده در انتهای سال به مردم پرداخت می‌شود؛ اگر ضرر حاصل شد، شرکت بیمه مبلغ را به صندوق تکافل هبه می‌کند و آن را از عواید سال بعد بر می‌دارد. البته ایده شکل‌گیری تعاونی‌های تکافل هم مطرح است.
پیشنهادها در زمینه بیمه و تکافل
دکتر مظلوم: پیشنهاد ارائه محصولات تکافلی به صنعت نفت و گاز
ایشان توضیح دادند که محصولات تکافلی قابل ارائه در صنعت نفت و گاز است؛ 4 شرکت اصلی فعال در این زمینه از جمله پالایش و نفت می‌توانند از این محصولات استفاده کنند؛ در پالایشگاه‌ها ضریب خسارت بالا است؛ ولی ریسک و احتمال کم است.
دکتر یارمحمدیان: بعد انگیزشی تکافل
ایشان در خصوص ظرفیت تکافل موضوعاتی مطرح کرده و یکی از ظرفیت‌های تکافل را ایجاد نظام انگیزشی عنوان کردند که باعث رفتار محتاطانه‌تر و کاهش هزینه‌ها و خسارت‌ها می‌شود
دکتر سرهنگی: پیشنهاد تعاونی‌های تکافل
ایشان محصولات تکافلی را خوب دانستند؛ ولی مشکل را دراین‌خصوص طرح کردند. ایشان تأکید کردند «مشکل این است که تجربه مورد اشاره در مالزی هم به سرنوشت بانکداری اسلامی در ایران دچار شده است؛ عملاً توزیع سود و زیان نیست؛ همان‌طور که ما در سود علی‌الحساب به سمت سود قطعی رفتیم، تکافل در مالزی هم سود را می‌دهد؛ ولی زیان را توزیع نمی‌کند. پیشنهاد می‌شود که ما به سمت تعاونی‌های تکافل برویم؛ و تعاونی‌های مردمی محصولات تکافلی را بفروشند تا انگیزه لازم برای کاهش هزینه‌ها باشد؛ برای نمونه ممکن است اعضای اتحادیه تاکسیرانی تهران تعاونی تکافل تشکیل بدهند و محصول تکافل را به اعضا بفروشند، در این صورت اعضا انگیزه پیدا می‌کنند هم محتاط‌تر رانندگی کنند و هم دیگران را هم کنترل کنند؛ خود تعاونی تکافل می‌تواند کسانی که بی‌احتیاط بودند را جریمه کند و نوعی نظام انگیزشی برای کاهش خسارت‌ها و افزایش سود اعضا ایجاد شود.»
دستور جلسه سوم: تاسیس صندوق حمایت از مطالعات سیاستگذاری اقتصادی
در ادامه جلسه اعضا به بحث در مورد تأسیس صندوق حمایت از مطالعات سیاستگذاری اقتصادی پرداختند. در این زمینه نقاط قوت و ضعف تشکیل صندوق بررسی شد و مقرر شد که رایزنی با صندوق نوآوری و شکوفایی[2] و صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران[3] صورت گیرد. همچنین پیشنهاد شد که از ظرفیت وجوه برگشتی نهادهای عمومی به خزانه جهت تأمین مالی اعضای مجمع استفاده شود. پیشنهاد شد که تفاهم‌نامه‌ای با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در مورداستفاده از وجوه پژوهشی برگشتی نهادها به خزانه منعقد شود. همچنین استفاده از ظرفیت‌های صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران (دکتر سلطانی) نیز پیشنهاد شد. مقرر شد که دکتر شجاعی جلسه‌ای را با دکتر سلطانی برای رایزنی در این زمینه هماهنگ کنند. استفاده از ظرفیت صندوق نوآوری و شکوفایی نیز مورد تأکید قرار گرفت. برخی اعضا معتقد بودند که صندوق حمایت از پژوهش‌های سیاستگذاری اقتصادی نباید دولتی باشد. همچنین استفاده از ظرفیت بودجه پژوهشی بانک‌ها و مؤسسات دولتی که بودجه پژوهشی آنها به طور معمول در انتهای سال برگشت می‌خورد، مورد تأکید قرار گرفت.
مصوبات جلسه
- مشارکت مجمع در برگزاری همایش پژوهش‌های حمایت از تولید با همکاری پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در بهمن‌ماه یا اسفندماه
- پیگیری محدودیت‌های اخیر در جذب هیئت‌علمی مراکز پژوهشی و محدودسازی این مراکز (اقدام برای صیانت از اعضای مجمع)
- پیگیری ثبت رسمی مجمع در قالب‌هایی همچون شبکه‌های علمی در وزارت علوم
- برنامه‌ریزی برای تشکل هیئت جذب و هیئت ممیزه مجمع
- پیگیری برگزاری جلسات در زمینه صندوق حمایت از مطالعات سیاستگذاری اقتصادی و زمینه‌های دیگر تأمین مالی طرح‌های پژوهشی مربوطه با استفاده از ظرفیت صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران
- پیگیری دریافت سامانه سرآمدان از مرکز تحقیقات استراتژیک