برگزاری یازدهمین نشست مجمع-مرکز پژوهش‌های مجلس
یازدهمین جلسه مجمع پژوهشکده‌های اقتصادی، متشکل از مؤسسات پژوهشی اقتصادی و توسعه‌ای حاکمیتی، به میزبانی مرکز پژوهش‌های مجلس در تاریخ 23/11/1401 برگزار شد. در این جلسه علاوه بر معرفی مرکز پژوهش‌های مجلس توسط دکتر علی روحانی، اعضا در مورد موضوعات و مسائل روز از جمله برنامه هفتم توسعه و دیپلماسی اقتصادی همکاری ایران و چین به بحث و گفتگو پرداختند.
1. دستور جلسه اول، موضوعات و مسائل روز و مباحث مجمع
دکتر نعمتی؛ دستور جلسه
ایشان ضمن تشریح دستور جلسات شامل طرح مسائل روز و معرفی مرکز پژوهش‌های مجلس، محوریت ارائه مرکز را حول‌وحوش طرح جانمایی اقتصاد ایران در اقتصاد جهان اعلام کردند. دکتر نعمتی توضیح دادند که این طرح می‌تواند با دیگر مراکز پژوهشی در ارتباط قرار گیرد و مثمرثمر واقع شود.
دکتر مرتضوی: مشارکت مجمع در همایش تولید
ایشان به موضوع برگزاری همایش تولید و سرمایه‌گذاری اشاره کردند و توضیح دادند که باتوجه‌به تفاهم بین پژوهشکده امور اقتصادی به‌عنوان دبیرخانه مجمع با جهاد دانشگاهی برای برگزاری همایش تولید و سرمایه‌گذاری، از اعضای مجمع در خواست می‌شود که در زمینه ارائه طرح‌های پژوهشی‌شان در این همایش مشارکت فرمایند.
دکتر توکلی، برنامه همایش تولید و سرمایه‌گذاری
ایشان نیز به موضوع مشارکت در برگزاری همایش تأکید کردند و اعلام کردند که بر اساس توافق صورت گرفته با پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، همایش تولید و سرمایه‌گذاری در دوم اسفند 1401 در محل سالن همایش این پژوهشگاه برگزار می‌شود. مقرر شد که لوگو مجمع در پوستر همایش درج شود. اییشان از همه اعضای مجمع درخواست داریم که کارهای پژوهشی خود را در این همایش ارائه دهند.
دکتر کیانی راد؛ همایش حکمرانی اقتصاد دریا محور
ایشان به موضوع تقدیم لایحه تشکیل سازمان بازرگانی از طرف دولت به مجلس اشاره کردند و برخی مضرات احتمالی آن را تشریح کردند. علاوه بر این، شرکت در همایش حکمرانی اقتصاد دریا محور برای چهارشنبه را مطرح کردند. بنا بر توضیح ایشان، مرکز متبوع ایشان، بحث توسعه سواحل مکران را در این همایش ارائه خواهد داد.
دکتر پاک ذات: اظهارنظر نخبگانی در مورد احکام برنامه هفتم
ایشان به تشکیل کارگروه ایده‌پروری در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری پرداختند و توضیح دادند که در چارچوب این کارگروه، اقدام به برگزاری جلساتی برای ارائه ایده‌های سیاستی شده است. به‌تصریح ایشان، در این جلسات ایده مسکن مولد دکتر جهانبخش در جلسات متعدد و در محورهای مختلف (از جمله ارتباط آن با مقوله آب) مطرح و مورد بحث و گفتگو قرار گرفت و این ایده ارتقا پیدا کرد. ایشان توضیح دادند که ایده‌ها در این کارگروه داوری نمی‌شود؛ بلکه ایده‌پروری صورت می‌گیرد. ایشان همچنین به موضوع پرداختن به 12 برنامه کلیدی برنامه هفتم در مرکز اشاره کردند و تشریح نمودند که خبرگان هر بخش دعوت و نظرات ایشان جمع‌بندی شد. در همین راستا، امروز اولین جلسه در زمینه احکام فضای کسب‌و‌کار برگزار شد. این آخرین مرحله از مراحل تدوین برنامه است که در آن احکام پیشنهادی از نظر خبرگان و صاحب‌نظران بررسی می‌شود. تقاضا می‌شود که اعضا در این جلسات حضور پیدا کرده و نظرات کارشناسی‌شان را ارائه دهند.
دکتر نعمتی:
ایشان توضیح دادند که همایش حکمرانی اقتصاد دریا محور با محوریت اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق برگزار می‌شود که حامی آن نیروی دریایی است؛ این همایش، اقدامی اولیه در این زمینه است و ان‌شاءالله سایر دست‌اندرکاران حکمرانی اقتصاد دریا محور و توسعه مکران نیز در این امر مشارکت خواهند داشت.
2. دستور جلسه دوم، معرفی مرکز پژوهش‌های مجلس
دکتر روحانی: سامانه جداول بودجه
ایشان توضیح دادند که به نظر می‌رسد که طرح تشکیل سازمان بازرگانی با اقبال مجلس مواجه نمی‌شود، چون این سازمان از حیطه نظارت مجلس خارج خواهد شد. ایشان همچنین اشاره کردند که بناست مصوبه تلفیق لایحه بودجه 1402 تا آخر بهمن به صحن مجلس ارائه شود. بنا بر توضیح ایشان، مرکز پژوهش‌های مجلس اقدام به سامانه‌ای کردن جداول بودجه و ایجاد ارتباط آنها با هم کرده است و این داشبورد اطلاعاتی را در اختیار نمایندگان مجلس قرار داده است. این داشبورد ازاین‌جهت مفید است که هر تغییری که در جداول داده شود، اثراتش بر ارقام و احیاناً مشکلاتش مشخص می‌شود
دکتر شهبازی: طرح جانمایی اقتصاد ایران در اقتصاد بین‌الملل
ایشان توضیح دادند که مرکز پژوهش‌های مجلس در حال تکمیل طرح جانمایی اقتصاد ایران در اقتصاد بین‌الملل است. در این طرح این نکته مورد تأکید قرار گرفته است که در جانمایی اقتصاد ایران باید به تحریم به‌عنوان یک پدیده بلندمدت توجه کرد؛ بر اساس یافته‌های این طرح، تحریم نتیجه جایابی اشتباه اقتصاد ایران است؛ عملاً ما فرصت تحریم را برای کشورهای دیگر فراهم کردیم؛ ما باید جایگاه ایران در اقتصاد جهانی را باتوجه‌به شرایط تحریم احیا کنیم؛ ولی لازمه این امر حل شدن در زنجیره جهانی ارزش نیست.
به گفته ایشان، سؤالی که در این طرح مطرح شده این است که اقتصاد ایران چه معامله‌ای با چه ذی‌نفعی داشته باشد که منجر به توسعه اقتصادی شود. از نگاه ایشان هیچ کشوری اقتصادش را جدای از امنیت سیاسی نمی‌بیند. باتوجه‌به شرایط کنونی، رفع تحریم از روش حقوقی ممکن نیست؛ ما اشتباهاتی در جهت‌گیری‌ها داشتیم؛ هم اکنون عربستان دنبال چرخش به شرق است؛ ولی ما هنوز در فضای علمی و رسانه‌ای با تردید در این زمینه مواجهیم. ما باید کلان پروژه‌ها را با سایر کشورها تعریف کنیم و قراردادهای توسعه‌ای ببندیم که در آن فقط صادرات یک کالا محور نباشد؛ بلکه مجموعه‌ای از کالاها و خدمات موردتوجه قرار گیرد. ما با مشکل در فرایند تصمیم‌گیری و حکمرانی مواجهیم. در این طرح چند کلان پروژه بررسی شده است.
دکتر کیانی راد: فقدان راهبرد توسعه در کشور
ایشان به تجربه خود از کشور مالزی اشاره کردند و توضیح دادند که در بازدید از مالزی در سال 2005 مشاهده کردیم که آنها واحد برنامه‌ریزی را با استفاده از 200 نخبه راه‌اندازی کرده بودند و استراتژی 2010 را می‌نوشتند؛ نکته جالب این بود که در آن زمان با کشاورزان مالزی هم که صحبت می‌کردیم، مفاد سند 2010 را حفظ بودند؛ یعنی نوعی وفاق وجود داشت؛ همین امر در چین هم وجود دارد. اما در ایران، دکترین توسعه مشخصی وجود ندارد و نمی‌دانیم ایران در پایان برنامه هفتم چه مختصاتی می‌خواهد داشته باشد؛ مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سند آمایش را نوشته است و در آن سند چشم‌انداز ایران را نوشته است؛ اما صدر تا ذیل کشور ما چقدر به این سند باور دارد. تصمیم‌گیران هنوز نمی‌دانند که این سند وجود دارد. این سند چقدر در بین مردم شناخته شده است. ما در مذاکره با چین برنامه مشخصی نداریم و طرح‌هایی که ارائه می‌کنیم اولویت‌بندی دقیقی ندارد؛ ما باید با رویکردی فعال به سمت دیپلماسی اقتصادی برویم.
دکتر پالوج: فقدان اولویت‌بندی در دیپلماسی اقتصادی
یکی از مشکلات در برنامه‌ریزی توسعه، مشکل در اولویت‌بندی طرح‌ها و برنامه‌ها می‌باشد. برای نمونه، ما به چین تعداد زیادی پروژه ارائه می‌دهیم بدون اینکه اولویت‌بندی خاصی داشته باشیم.
دکتر توکلی: مشکلات اقتصاد سیاسی حکمرانی اقتصادی
- یکی از مشکلات اساسی ما مشکل در حکمرانی تصمیم‌گیری اقتصادی است که نمی‌توانیم به دلیل مشکلات اقتصاد سیاسی و سایر مشکلات، تصمیم‌های منسجم و هماهنگ بگیریم. چپرا این مشکل را در مقاله‌ای با عنوان مکانیسم ماشه در تبیین نظریه ابن خلدون در مورد افول تمدن اسلامی و سقوط اندلس بیان می‌کند. از نظر ایشان ماشه افول تمدن اسلامی در نظام سیاسی زمانی چکانده شد که نوعی پادشاهی مورثی در حکومت بنی‌امیه پایه‌گذاری شد. ما نیاز داریم که در زمینه مشکلات حکمرانی اقتصاد سیاسی کارهای پژوهشی انجام بدهیم. در همایش اقتصاد ایران، تحولات ساختاری در گام دوم که توسط پژوهشکده امور اقتصادی در خرداد 1402 برگزار می‌شود، یکی از محورهای همایش اصلاحات در ساختار حکمرانی تصمیم‌گیری اقتصادی است.